Spadkobierca i zasady dziedziczenia

Bez względu na to, czy spadkobierca dziedziczy na podstawie testamentu, czy na podstawie ustawy, dziedziczenie następuje w momencie otwarcia spadku – innymi słowy, w chwili śmierci spadkodawcy. Powyższa chwila rozpoczyna bieg terminów ustawowych do wykonania określonych czynności cywilnoprawnych. Przepisy nie przewidują wymogu składania przez spadkobierców oświadczeń w związku z nabyciem spadku, natomiast musimy mieć na uwadze to iż kodeks cywilny ustala 6-miesięczny termin na jego przyjęcie, bądź odrzucenie. Tutaj nasuwa się również pytanie – czy każdy może otrzymać spadek?

Tak, w Polsce zdolność do dziedziczenia ma każda osoba, która została do niego powołana w testamencie lub z mocy ustawy. Możliwość przyjęcia bądź odrzucenia spadku natomiast, mają jedynie osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych (np. osoby małoletniej) oznacza to konieczność złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez jego przedstawiciela ustawowego (np. rodzica). Jeśli chodzi o osobę, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych (np. osoba, która jest ubezwłasnowolnioną częściowo), może ona samodzielnie złożyć oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku, o ile zostało ono objęte równoczesną albo uprzednią zgodą przedstawiciela ustawowego.

Odrzucenie spadku

Każdy spadkobierca ustawowy, czy testamentowy, może odrzucić spadek zasadniczo w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania (o tym, że jest spadkobiercą), bez względu na powód. Należy tego dokonać przed sądem – składając odpowiedni wniosek o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub u notariusza.

Przyjęcie spadku

W polskim prawie wyróżniamy przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz przyjęcie spadku wprost. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe. Oznacza to, że jeśli wysokość długów spadkodawcy będzie przekraczać wysokość jego aktywów, to spadkobierca, nie ma obowiązku pokrywania ich ze swojego majątku. Jest to najbardziej powszechna forma przyjmowania spadku w Polsce i nie wymaga ona składania oświadczeń przed sądem lub notariuszem, następuje niejako z mocy prawa. Przyjęcie spadku wprost natomiast to nic innego, jak dziedziczenie zarówno aktywów, jak i pasywów (długów) spadkodawcy i wymaga złożenia stosownego oświadczenia przed sądem lub notariuszem.

Stwierdzenie nabycia spadku

Aby móc swobodnie dysponować odziedziczonym majątkiem wobec osób trzecich, konieczne jest formalne zakończenie procedury poprzez wydanie przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poprzez wydanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Oba te dokumenty mają charakter deklaratywny, czyli nie nadają nowych praw czy obowiązków, lecz tylko stwierdzają, że takowe istnieją. To zagadnienie omówimy bardziej szczegółowo w kolejnym artykule.